5.Sınıf Hücre ve Organelleri Konu Anlatımı

Bir binanın duvarlarını oluşturan tuğlalar, bir cümleyi oluşturan harfler gibi canlıları meydana getiren küçük yapılar vardır.

Canlıların, canlılık faaliyeti gösteren en küçük yapı birimine hücre adı verilir. Hücreler, çok küçük yapılar olduklarından onları ancak mikroskop ile büyüterek görebiliriz.

Mikroskop ile incelendiğinde hücrenin dıştan içe doğru; hücre zarı, sitoplazma ve çekirdek olmak üzere üç temel yapıdan oluştuğunu gözlemleriz.

Hücre, dıştan içe doğru hücre zarı, sitoplazma ve çekirdek olmak üzere üç temel kısımdan oluşur.

Hücre zarı: Hücreyi dış ortamdan ayıran, hücreye şekil veren ve madde giriş çıkışını kontrol eden yapıdır. Hücre zarı, canlı ve esnek bir yapıya sahiptir. Bu yüzden hücreye girecek maddeler bu zardan geçerken kontrol edilir. Yararlı maddeler içeri alınırken zararlı maddelerin geçişine izin verilmez. Bu durum hücre zarının seçici geçirgen bir yapıda olduğ unu gösterir.

Hücre zarı, hem bitki hem hayvan hücrelerinde bulunur.

Sitoplazma: Çoğunluğu sudan oluşan, şeffaf ve akıcı bir sıvı olan sitoplazmada hücre içi yaşamsal faaliyetler gerçekleşir. Ayrıca sitoplazma, yapı itibariyle yumurta akına benzer ve içerisinde organelleri bulundurur.

Sitoplazmada bulunan organeller ve görevleri aşağıda verilmiştir.

Mitokondri: Hücrenin ihtiyacı olan enerjinin üretilmesini sağlar. Enerji gereksinimi fazla olan kas, sinir ve karaciğer hücrelerinde diğer hücrelere göre daha fazla sayıda bulunur.

Sentrozom: Sadece hayvan hücresinde bulunur. Hücre bölünmesinde görevli, iki sentriyolden oluşan yapıdır.

Ribozom: Tüm canlı hücrelerinde bulunan, pro-tein sentezlenmesinden (üretiminden) sorumlu orga-neldir.

Lizozom: Sadece hayvan hücrelerinde bulunan lizozom, hücre içi sindirimi gerçekleştirir. Ayrıca yaşlanmış ve yıpranmış hücrelerin kendi kendini yok etmesini sağlar.

Golgi cisimciği: Ter, süt, gözyaşı gibi salgı maddelerini üretir ve kesecikler şeklinde paketler.

Koful: Hücre içindeki atık maddelerin ve bazı sıvıların bir süre depolandığı yerdir. Bitki hücresinde büyük ve az sayıda, hayvan hücresinde küçük ve çok sayıda bulunur.

Endoplazmik retikulum: Hücre içinde maddelerin taşınmasını sağlar. Hücre içini bir ağ gibi sararak yollar oluşturur.

Kloroplast: Su, karbondioksit ve ışık kullanarak besin ve oksijen üretir. Bu duruma fotosentez denir.

Çekirdek: Hem bitki hem hayvan hücrelerinde bulunan çekirdek, hücrenin yönetim merkezidir.