5.Sınıf Maddenin Tanecikli Yapısı Konu Anlatımı

Kütlesi ve hacmi olan her şeye madde adı verilir. Maddeyi oluşturan ve maddenin özelliğini gösteren en küçük kısma ise maddenin taneciği (atom) denir.

Bütün maddeler taneciklerden meydana gelmiştir. Maddenin katı, sıvı veya gaz olmasına göre taneciklerin dizilişleri farklılık gösterir.

Madde taneciklerinin üç çeşit hareketi vardır. Bunlar titreşim, öteleme ve dönme hareketleridir.

1. Titreşim hareketi

            Taneciklerin bulunduğu yerde sağa sola, aşağı yukarı ve öne arkaya doğru hareketine titreşim hareketi adı verilir. Maddenin katı, sıvı ve gaz hâllerinin tümü titreşim hareketi yapar.

2. Dönme hareketi

            Madde taneciklerinin kendi ekseni etrafında hareket etmesi durumudur. Bu nedenle tanecikleri dönme hareketi yapabilen maddeler akışkan özelliğe sahiptir. Katı tanecikleri dönme hareketi yapmazken, sıvı ve gaz tanecikleri dönme hareketi yapar.

3. Öteleme hareketi (Yer değiştirme)

            Taneciklerin birbiri üzerinde kayarak yer değiştirmesine öteleme hareketi denir. Sıvılar ve gazlar öteleme hareketi yaparken katı tanecikleri öteleme hareketi yapmaz.

Maddeler katı, sıvı ve gaz olarak üç hâlde bulunur.

1. Katı

• Maddenin en düzenli hâlidir.
• Katılar sıkıştırılamazlar.
• Belirli bir şekli ve hacmi vardır.
• Akışkan özelliğe sahip değillerdir.
• Tanecikleri arasındaki boşluk çok azdır.
• Tanecikleri sadece titreşim hareketi yapar, ötele-me ve dönme hareketi yapmaz.

2. Sıvı

• Tanecikleri arasındaki boşluk katılara göre daha fazladır.
• Sıkıştırılamaz olarak kabul edilirler.
• Belirli bir hacimleri vardır ve bulundukları kabın şeklini alırlar.
• Akışkan özelliğe sahiptirler.
• Tanecikleri arasında boşluk vardır.
• Tanecikleri hem titreşim, hem dönme ve hem de öteleme hareketi yapar.

3. Gaz

• Maddenin en düzensiz hâlidir.
• Tanecikleri bağımsız hareket eder.
• Tanecikleri arasında çok fazla boşluk vardır.
• Sıkıştırılabilirler.
• Akışkan özelliğe sahiptirler.
• Belirli bir şeklileri ve hacimleri yoktur.
• Bulundukları kabın her tarafını doldururlar.
• Tanecikleri titreşim, dönme ve öteleme hareketi yapar.

Not: Sünger gibi katı maddeler de sıkıştırılabilirler. Bu durum onların boşluklu yapıda olmalarından kay-naklanmaktadır.